قرض و استرداد مال قرضی
چطوری می توانم پول ها یا اموالی که قرض یا امانت دادم را پس بگیرم؟
معاشرت و ارتباط است که انسان ها را سرپا نگه داشته است. همه ی ما نیاز به ارتباط با افراد جامعه داریم. همین ارتباطات هست که در شرایط سخت انسان از دوستان انتظاراتی دارد. برای همه ما پیش آمده که پولی از کسی قرض بگیریم. همینطور پیش آمده که به دیگری پول قرض دهیم. طرف قول میدهد که مثلا در فلان تاریخ پول را تسویه می کنم. اما نمی دانید چطور باید آن را پس بگیرید. در این مقاله ابتدا از ماهیت عقد و عقود مشابه قرض مطلع می شوید. دانستن کمک می کند که روش های بازگرداندن مال را بدانید و به کار گیرید.
تعریف قرض:
تعریف قرض ساده است. اگر فردی مقداری از مال خود را به دیگری دهد عقد قرض محقق شده است. البته شرایط و احکامی دارد. در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت. طرفی که مال قرض می دهد مقرض نام دارد. طرفی که مال را قرض می گیرد مقترض نام دارد. منظور از مال درعقد قرض می تواند وجه نقد باشد یا شی منقول. یعنی می شود وسیله مثل لباس کتاب یا پول رابه دیگری قرض داد.
ویژگی های قرارداد قرض:
قرض یک نوع قرارداد است در اصطلاح حقوق به قرارداد عقد نیز گفته می شود. قرض عقد معین است. یعنی در قانون شرایط و احکام آن تعیین شده است. این قرارداد یک عقد لازم است. معنی لزوم آن است که هیچ کدام از طرفین نمی توانند عقد قرضض را بدون دلیل قانونی به هم بزنند. این عقد نیاز به تشریفات خاصی مثل ثبت در دفتر خانه و غیره نداارد. به اصطلاح عقد رضایی است.
مال در عقد قرض:
همانطور که در فوق اشاره کردیم هر نوع مالی می تواند مورد قرض واقع شود. مهم. نیست که این مال چه مقدار قیمت بازاری دارد پس یک عدد سوزن خیاطی هم می شود قرض داد. در عقد قرض مالی که قرض داده می شود به مقترض تملیک می شود. یعنی در عقد قرض مالی که شما به کسی قرض می دهید متعلق به طرف می شود. اما در عرف مردم فکر می کنند وقتی مثلا لباسی به کسی قرض دهند او موظف است آن لباس را برگرداند. خیر مقترض فقط متعهد است مثل مالی که قرض گرفته از جنس و مقدار و وصف تحویل مقرض دهد. اگر نتوانست آن را برگرداند باید پول وقیمت آن را برگرداند. در واقع مقترض تعهد دارد مثل آن چه قرض کرده مسترد کند. نه عین خود مال. چون عین مال در زمان ایجاد قرض متعلق به مقترض می شود. البته منعی ندارد که مقترض عین مال را بپرداد اما تعهد او پرداختن مثل مال است نه پرداختن عین مال.
ماده قانونی قرض:
ماده 648 قانون مدنی عقد قرض را تعریف نموده است. منظور از کلمه” مال” در متن ماده مال مثلی است. منظور از مال مثلی مالی است که مثل و نظایر آن در بازار موجود باشد مثل لوبیا، برنج و…
اگر مالی به کسی قرض دادیم و مال را تلف کرد تکلیف چیست؟
پاسخ این سوال بستگی به زمان تلف شدن دارد. اگر مال قرض قبل از این که به مقترض داده شود خراب شود مسئول آن خود قرض دهنده است. بعد از این که مال به ملکیت مقترض درآمد مال خراب گردد مقترض مسئول است. به عبارتی مقترض متعهد به پرداختن مثل آن بوده و عین مال ازبین رفته است. درواقع معترض باید همچنان مثل مال را برگرداند. خرابی و تلف مال در این زمان از کیسه مقترض است. ماده 649 قانون مدنی این مورد را پیش بینی نموده است. البته بستگی دارد که مال چگونه تلف شده باشد. از روی عمد یا بدون دخالت دیگری مثلا بر اثر آتش سوزی یا سیل و …
آیا در قرارداد قرض، باید حتما مدت ذکر گردد؟
ماده 651 قانون مدنی این موضوع را روشن می کند. با تفسیر ماده متوجه می شویم که بدون این که مدتی ذکر کنیم باز هم این قرارداد صحیح است. اگر قرارداد مدت داشته باشد قبل از این که موعد برسد نمی توان از مقترض مطالبه نمود. ممکن است قرض به دیگری با قصد رایگان انجام شده و برای قرض دهنده بدون سود باشد. در این صورت تعیین مدت فرقی برای صاحب مال نمی کند. در قرض رایگان مدت برای مقترض مهم است. پس به سود مقترض است که مهلت داشته باشد. اما در قرضی که برای پرداختن آن سود تعیین شده است. تکلیف آن چیست؟ در این نوع قرض مدت به سود یا ضرر طرفین می تواند باشد. اگر یکی از آن ها فوت کند دین حال می شود در خصوص ورشکستگی هم به همین شکل است.
امانت به چه معناست؟
امانت یعنی مال که متعلق به دیگری است توسط صاحب مال به دیگری سپرده شود. حتما باید عنصر سپردن وجود داشته باشد. نام دیگر این عقد ودیعه است. عنصر مهم دیگر در قرارداد ودیعه این است که مال به صورت رایگان به کسی سپرده می شود . به کسی که ودیعه یا امانت می سپارد ودیعه گذار یا مودع می گویند. کسی که امانت می گیرد مستودع یا امین نام دارد. فرض کنید الف راننده اسنپ است. خانمی کیف خود را در ماشین ایشان جا می گذارد. در این جا کیف خانم دست الف امانت است. درست است که رضایت خانم دخیل نیست اما از لحاظ عرفی و شرعی این کیف امانت است. از لحاظ عرفی امانت تحقق یافته است.
ویژگی های قرارداد امانت:
اول این که هرکدام از طرفین هر زمان بخواهند می توانند این عقد را به هم بزنند. یعنی برای فسخ این قرارداد منتظر دلیل قانونی نباشید. مودع یا مستودع هرکدام می توانند در صورتی که لازم ببنند عقد را برهم بزنند. این قرارداد نیاز به تشریفات خاصی ندارد. پس نوع عقد عقد رضایی است. در این نوع عقد مال به رایگان به دیگری سپرده می شود. همیشه امانت گذاشتن به این معنی نیست که دیگری بخواهد از مال ما بهره ببرد. در این عقد اتفاقا برای حفظ مال، مودع آن را به دست امین می سپارد. پس هدف از این نوع قراردا حفظ مال است. مثال فوق را در نظر بگیرید. کیف مسافر که عرفا به راننده سپرده شده است باید از آن محافظت نماید. اگر امین بخواهد از مودع برای حفاظتی که از مال نموده مبلغی بگیرد اشکالی در قرارداد به وجود نمی آید.
آیا امین می تواند نپذیرد که از مال محافظت کند؟
بله امین اختیار دارد که امانت را نپذیرد. به ماده 608 قانون مدنی دقت کنید. در شکل گیری قراراد ودیعه باید امین این امانت را بگپذیرد. شاید شما امین مالی شدید. پس از مدتی متوجه شدید که نگه داری از مال دردسر دارد. در این صورت حتما به مالک خبر داده و مال را به او برگردانید. حتما سعی کنید از مالک رسید بگیرید. این روزها جامعه پر از شیاد و کلاهبردار شده است. حال اگر شما امانت گذار هستید و فردی که امانت را به او پیشنهاد دادید سکوت می کند این سکوت به معنای رضایت است.
آیا کسی که صاحب مالی نیست می تواند آن را به امانت بسپارد یا خیر؟
فقط صاحب مال می تواند در خصوص مال تصمیم گیری کند. در شکل گیری این نوع قرارداد رضایت مال شرط است. یعنی کسی غیر از مالک نمی تواند مودع باشد. البته وکیل یا قائم مقام نیز می تواند با اختیار از مالک این اقدام را انجام دهد. ماده 601 قانون مدنی این موضوع را شرح نموده است. حتما مهم نیست که مودع مالک عین مال باشد. همین که در مقطعی منفعت مال در اختیارش باشد می تواند برای حفظ آن در مدت خاصی آن را به امانت بسپارد. مثلا اگر شما خانه خود را اجاره داده باشید. مستاجر می تواند در مدتی معین خانه را برای حفظ و نگهداری به امین بسپارد.
آیا می توان کودک یا دیوانه را به عنوان مودع پذیرفت؟ و قرارداد امانت با او صحیح است؟
برای بستن هر نوع قراردادی نیاز به اهلیت و عقل و اراده است. اگر فردی اهلیت و اراده لازم برای بستن عقد نداشته باشد نمی تواند این اقدام را انجام دهد. قوه ی تشخیص درست و غلط در دیوانه و کودک نیست. پس اگر دیوانه ای مال خود را به امانت به شما سپرد شما غاصب محسوب می شوید. باید هر چه سریع تر مال به قیم او باز گردد. تا زمانی که مال را به قیم بازمی گردانید تعهد دارید در حفظ مال کوشا باشید. این تعهد را قانون و عرف بر دوش شما گذاشته است. اگر برای حفاظت از مال خرج لازمی نمودید می توانید از مودع مطالبه کنید.
سپردن مال یا قرض به دیوانه یا کودک چه حکمی دارد؟
فرض کنید شما عاقل و بالغ هستید. شما پرستار یک کودک 8 ساله هستید. گوشی تلفن خود را منزل آن کودک جا می گذارید. با او تماس گرفته و از او میخواهید از تلفن مراقبت کند تا شما به منزل بروید و گوشی را بگیرید. در این حالت درست است که کودک اهلیت معامله ندارد اما غاصب هم نیست. در این صورت مسئولیت حفظ گوشی تلفن با کودک است. در صورت ایجاد ضرر قیم باید پاسخ گو باشد. همین مثال در خصوص امین دیوانه نیز درست است. قرض به دیوانه یا کودک شرایطی چنین را فراهم می آورد.
تعهدات فردی که امین است؟
امین باید در حفظ مال کوشا باشد. این تعهد تا زمانی که قرارداد منحل می شود یا به اتمام می رسد ادامه دارد. گاهی قراردادی میان مودع و مستودع نیست. در این فرض تا زمانی که مال به مالک برگردانده نشده و دست شما امانت است باید حافظ آن باشید. همچنین باید حتما مال را به مالک آن برگرداند. مگر مالک فوت کند یا وکیل داشته باشد. در این شرایط به وکیل یا ورثه تحویل داده و رسید دریافت کنید.
مسئولیت های امین:
وقتی قرارداد امانت بسته می شود باید نکات آن را طرفین بدانند. باید بدانیم که امین مسئول حفاظت از مال است. اگر در مال نقصی یا خرابی ایجاد بشود امین مسئول نیست. مودع باید ثابت کند که امین صحیح نگه داری ننموده است. در واقع تقصیر فرد امین باید اثبات شود تا مسئول باشد. ماده 614 قانون مدنی این نکته را یادآور شده است. نکته مهم آن که اگر خود امین در خرابی مال نقش داشته باشد قطعا او باید جبران کند. اما اگر خرابی مال تقصیر امین نباشد او مسئول نیست. در مثال فوق فرض کنید ناگهان خانه آتش بگیرد و گوشی نیز در آتش بسوزد. در این جا امین مسئول نیست. مگر آن که در ایجاد آتش سوزی تاثیر داشته باشد.
عاریه چیست؟
عاریه هم مانند دو قرارداد پیشین است با کمی تفاوت. در این قرارداد هم عنصر سپردن است. اما علاوه بر عنصر سپردن باید بدانیم این قرارداد برای بهره گیری منتفع بسته می شود. اگر الف مال خود را در اختیار دیگری و برای استفاده او قرار دهد عقد عاریه شکل گرفته است. فرق این عقد با دو عقد پیشین و قرض چیست؟ این است که بهره بردن مستعیر شرط است. معیر فردی است که مال را در اختیار دیگری می گذارد. عاریه گیرنده را مستعیر می گویند. عاریه گیرنده همان است که قرار است از مال بهره ببرد. این نوع انتفاع رایگان است. این نیز یکی از تفاوت آن با دو قراداد پیشین و قرض است.
روش پس گرفتن مال مورد قرض، عاریه و امانت:
قرض عقد لازم است. پس طرفین نمی توانند به راحتی آن را به هم زنند. اگر وامی به کسی قرض دادید می توانید از او پس بگیرید. بدین صورت که اگر شما با او قرارداد قرض منعقد کرده باشید اثبات قرض در دادگاه راحت است. اگر عقد قرض شما مدت دار باشد باید تا سررسید صبر کنید. اگر مدت تمام شده باشد یا مدتی قرار نداده بودید باید اظهارنامه ای به مقترض بفرستید. در اظهارنامه از او بخواهید مبغ را طی مدت خاصی بازگرداند. اگر برنگرداند با پرینت حساب و قراردا خود به دفتر خدمات قضایی مراجعه کنید. دادخواستی تحت عنوان استرداد وجه تنظیم کنید. پس از ارسال پرونده به دادگاه مدارک خود را ارائه دهید تا قرض را اثبات کنید. اصل بر این است که اگر پولی به حساب کسی می زنید شما بدهکار او بوده اید.
اگر به کسی قرض یا امانت دادید می توانید عقد را فسخ کنید. پس از ارسال اظهارنامه و فسخ قرارداد به دنبال استردا مال باشید. چون این دو عقد جایز هستند. یعنی دست طرفین برای به هم زدن قرارداد باز است. اگر پس از دریافت اظهارنامه همچنان مال را مسترد ننمود می توانید شکایت کنید. عنواتن شکواییه خیانت در امانت است. همچنین می توانید دادخواست حقوقی مطالبه استرداد مال دهید.
گردآورنده: شکیبا کاظمی اسفه
اگر تا کنون از کسی قرضی گرفته اید یا اینکه می خواهید قرضی که به کسی داده اید از وی پس بگیرید، شما می توانید با دانلود و نصب اپلیکیشن عدلینو از مشاوره حقوقی هم بصورت مشاوره حضوری و هم مشاوره آنلاین، با بزرگترین جامعه ی وکلا در کشور بهره مند شوید؛
با یک مشاوره ساده آنلاین بدون نیاز به رفت و آمد و با نازل ترین هزینه و بهترین کیفیت مشاوره خودتون رو می گیرید و بهترین خدمت به مما
عدلینو برترین پلتفرم مشاوره حقوقی کشور
- دیدگاهتان فقط و فقط در رابطه با همین مطلب باشد.
- لطفا از تایپ فینگلیش بپرهیزید. در غیر اینصورت دیدگاه شما بررسی نخواهد شد.
- هدفتان از ارسال دیدگاه تبلیغ یا بک لینک نباشد. در غیر اینصورت دیدگاه حذف می شود.
- به دیگر توهین و اهانت نکنید.
