«شرط» را یکی از حقوق دانان و فقهای صاحب نظر چنین تعریف کرده است: «شرط تعهدی است که ضمن تعهد دیگر درج می گردد و در اثر این امر بستگی و رابطه ای بین آن دو تعهد پیدا می شود که شرط، صورت تعهد تبعی به خود می گیرد و معنا مورد یا جزء مورد معامله اصلی می شود.»
شرط ممکن است صریح یا ضمنی باشد. شرط درست در قرارداد آن است که در متن عقد به آن اشاره و تصریح شود. شرط ضمنی (یا بنایی) آنست که قبل از عقد قرارداد مورد مذاکره قرار گرفته و نسبت به آن توافق شده باشد و بدون اینکه در قرارداد ذکر شود، عقد و قرارداد بر مبنای آن منعقد گردد.
انواع شرط از جهت صحت و فساد
اولاً: بعضی از شروط خود، باطل هستند لکن قرارداد را باطل نمی کنند این شروط عبارتند از :
- شرطی که انجام آن غیر مقدور باشد.
- شرطی که در آن نفع و فایده نباشد.
- شرطی که نامشروع باشد.
ثانیاً: برخی شروط هستند که هم خود باطل اند و هم باعث فساد قرارداد می شوند. در اصلاح حقوقی گفته می شود این شروط باطل و مبطل عقد هستند.
این شروط عبارتند از:
الف – شرط خلاف مقتضای عقد
مثل اینکه در عقد بیع عدم انتقال مالکیت به خریدار به طور مطلق شرط شود (یعنی اینکه شما جنسی را به طرف مقابل می فروشید اما وی مالک آن شی تحت هیج شرایط نشود. همان طور که ملاحظه می کنید این شرط خلاف متقضای عقد بیع است.) یا در عقد نکاح عدم نزدیکی شرط گردد(به این معنا که زن وشوهر با یکدیگر رابطه جنسی نداشته باشند).
یا در قرارداد فروش اتومبیل شرط شود که خریدار و ورث اش حق استفاده از اتومبیل موضوع قرارداد را ندارند. به بیان خلاصه منظور از شرط خلاف مقتضای عقد، چنان شرطی است که آنچه را که قرارداد برای رسیدن به آن منعقد شده منتفی کند.
ب – شرط مجهولی که جهل به آن موجب جهل به عوضین شود:
مثل اینکه به موجب شرط ضمن عقد، پرداخت وجه موضوع قرارداد را به بازگشت فلان فرد از سفر استرالیا موکول کنند. با در قرارداد خرید چغندر قند قید کنند که مورد معامله عبارت است از هر مقدار چغندر که در فلان تاریخ موجود باشد و این قرارداد در حالتی منعقد شود که هنوز محصول جوانه نزده است (به تفاوت مورد با خرید میوه باغ توجه شود که در آن جا لااقل درخت موجود است و در اینجا هیچ چیز موجود نیست).
یا در مبایعه نامه مربوط به فروش آپارتمان شرط شود که خریدار، یک اتومبیل نامشخص (یعنی اینکه مشخصات خودرو ذکر نشود و اینکه مشخص نباشد مدا و مشخصات آن خودرو چیست آنمز) علاوه بر ثمن معامله به فروشنده بدهد.
اقسام شرط از جهت ماهیت:
شرط سه گونه است: شرط صفت، شرط نتیجه و شرط فعل مثبت یا منفی انجام دادن یا ندادن کاری.
اولا – شرط صفت
شرط صفت عبارت است از شرط راجع به کمیت یا کیفیت مورد قرارداد و معامله. مثل اینکه در خرید انگشتر، طلا یا نقره بودن آن شرط شود یا در خرید برنج شرط شود که باید «طارم دم سیاه» باشد. توجه شود که کمیت همیشه به خودی خود مورد توجه طرفین قرارداد نیست. مثلا در خرید یک ظرف طلای مینای روسی، مینا بودن ظرف، بیشتر مورد توجه است تا وزن طلای آن.
در قرارداد باید هر نوع شبهه ای در این خصوص رفع شود و طرفین روشن کنند که آنچه مورد توجه و علاقه خاص آنهاست کدام است. هر گاه پس از معامله مشخص شود که موضوع قرارداد فاقد صفتی است که شرط شده، کسی که به نفع او شرط گردیده حق فسخ قرار داد را خواهد داشت.
ثانیاً – شرط نتیجه
شرط نتیجه عبارت است از اینکه طرفین در ضمن قرارداد شرط کنند که با عقد قرارداد واقعه ای در خارج از قرارداد تحقق یابد. ماده ۲۳ قانون مدنی می گوید: «… شرط نتیجه آنست که تحقق آمری در خارج شرط شود». مثل اینکه در قرارداد کار شرط شود که کارگر در منافع کارگاه شریک است. هر گاه تحقق این امر، نیاز به فراهم آمدن مقدماتی نداشته باشد، به محض عقد قرارداد موضوع شرط نتیجه هم محقق می شود.
اما اگر تحقق امر خارجی محتاج مقدماتی باشد بدیهی است که نتیجه به خودی خود حاصل نخواهد شد. اگر کسی که شرط نتیجه به نفع او شده از این معنی آگاه نباشد حق فسخ قرارداد را خواهد داشت. توجه شود که تحولات اقتصادی و حقوقی می تواند تحقق این امر خارجی را محدود با غیر ممکن کند.
مثلا حاکمیت قوانین ثبت طبعاً تحقق مالکیت مشروط له را نسبت به مال غیر منقول در حالتی که به عنوان شرط نتیجه در قرارداد درج شده باشد . مشکل یا حتی غیر ممکن می کند. چون انتقال مالکیت مال غیر منقول منوط است به تنظیم سند رسمی انتقال و ثبت مراتب در دفتر املاک.
ثالثا – شرط فعل
شرط فعل آنست که اقدام یا عدم اقدام به فعلی بر یکی از متعاملین یا بر شخص خارجی شرط شود.» (ماده ۲۳۶ قانون مدنی). مثل اینکه بر طرف شرط شود که اتومبیل مشروط له را تعمیر کند یا از سفر به فلان شهر خودداری نماید. در صورتی که مشروط علیه یا «من علیه الشرطه، مورد شرط را انجام ندهد، مشروط له می تواند الزام او را به وفاء به شرط از دادگاه بخواهد. اگر مجبور کردن مشروط علیه به انجام شرط میسر نباشد اما دیگری بتواند آن را انجام دهد، محکمه به هزینه مشروط علیه مورد را انجام خواهد داد.
مطالب مشابه
- دیدگاهتان فقط و فقط در رابطه با همین مطلب باشد.
- لطفا از تایپ فینگلیش بپرهیزید. در غیر اینصورت دیدگاه شما بررسی نخواهد شد.
- هدفتان از ارسال دیدگاه تبلیغ یا بک لینک نباشد. در غیر اینصورت دیدگاه حذف می شود.
- به دیگر توهین و اهانت نکنید.
