غصب اموال:
همه ی ما وسایلی داریم که به ما تعلق دارند. آن ها رادوست داریم. برای به دست اوردنشان تلاش زیادی کرده ایم. هم چنین برای محافظت از آن ها همواره تلاش می کنیم. این وسایل می تواند یک عدد عینک آفتابی باشد یا حتی یک خانه مسکونی. پس منقول و غیرمنقول آن فرق ندارد. حال فرض کنید به ناگه فردی شما را از داشتن وسایلتان محروم کند و غصب اموال نماید. این اقدام به روش های مختلف انجام می شود. نام و عناوین این اقدام نیز متفاوت است.
تعریف غصب:
غصب در لغت به معنای تصاحب به زور یا زورگیری، ضبط و مصادره است. به بیان ساده به زور و از روی ظلم مال کسی را از او گرفتن غصب نام دارد. در اصطلاح علم حقوق نیز غصب به همین معنا می باشد. اگر مالی متعلق به دیگری باشد و ثالثی بدون مناسبت مالکیتی مال را تصرف کند غصب رخ داده است. ماده 308 قانون مدنی غصب را دقیق تعریف نموده است. این ماده اینطور نوشته که غصب استیلا بر حق غیر به نحو عدوان است.
عدوان در غصب به چه معناست؟
این واژه در ماده 308 بیان گردیده است. عدوان به معنی زورگویی در اقدام و بدون مجوز بودن است. یعنی فرد غاصب خود از روی اختیار و اراده خود بر مال دیگری مسلط گردیده است.
در حکم غصب:
اگر غاصب بداند که مال از برای خود نیست و از روی علم غصب کندکه تکلیف مشخص است. اگر غاصب جاهل به غصب باشد این عمل او در حکم غصب است. یعنی عنصر سونیت که حذف می شود عمل غصب در حکم غصب می شود. برای واضح تر شدن مسئله مثال می زنم. علی صاحب یک خانه است. زمانی که مسافرت می رود خانه را برای نگهداری و به جهت امانت در اختیار سرایدار می گذارد. پس از بازگشت از مسافرت متوجه مسئله مهمی می شود. سرایدار خانه را تصرف کرده است. از لحاظ کیفری عمل ا می تواند خیانت در امانت یا تصرف عدوانی باشد. اما ز لحاظ حقوقی در حکم غصب است.
غصب حکمی:
ماده 310 قانون مدنی از این نوع غصب بحث می نماید. این نوع غصب مخصوص زمانی است که مالی به صورت امانت به دیگری داده شود. مهم این که بعد از درخواست مالک امین مال را مسترد نکند. در همین لحظه است که غصب حکمی رخ می دهد. فرض کنید الف که صاحب مالی است آن را به ب به صورت قرارداد امانت دهد. ب یا به محض تعدی و تفریط نسبت به مال غاصب محسوب می شود.
غاصب کیست؟
غاصب به فرد زورگویی گفته می شود که مال رااز صاحبش تصاحب نموده است. درواقع فردی که مانع تصرف صاحب مال بر ان می شود غاصب نام دارد. هیچ ویژگی خاصی برای غاصب وجود ندارد.
چه اموالی غصب می شوند؟
در ماده 308 بیان شده که غصب استیلا بر حق غیر است. پس علاوه بر اموال، حقوق نیز مورد غصب واقع می شوند. یعنی عین مال، حق و منفعت مال نیز غصب می گردد. پس اگر خانه ای در اجاره الف باشد و شخص ب خانه را تصرف کند غصب رخ داده است. یعنی با این که مستاجر مالک منفعت است غصب از منفعت مال هم امکان دارد.
اگر مالی بین ورثه مشترک باشد امکان غصب شدن دارد؟
این سوال مهمی است و معمولا پاسخ کاربردی ای دارد. اگر یکی از وراث در مال مشاع تصرف کند ممکن است غصب رخ دهد. دلیل احتمال و قطعی نبودن این است که فقط در صورت عدم رضایت وراث دیگر، این اقدام غصب است. زیرا هر جز از مال مشاع متعلق به تمام ورثه است.
مانعیت مالک از تصرف در مال خود:
ویژگی مهم غصب تسلط یافتن بر مال است. پس اگر فردی مانع تصرف مالک شود امات بر مال مسلط نشود غاصب نیست. عرف تشخیص می دهد که چه اقدامی تسلط بر مال است.ماده 309 قانون مدنی صراحتا این ویژگی تسلط را بیان نموده است. ویژگی مهم دیگر این که قصد غاصب از ابتدا باید استیلا و مسلط شدن بر مال دیگری باشد. مثلا فرض کنید علی به قصد شوخی وارد خانه دوستش می شود. در این صورت چون قصد غصب و استیل نداشته است غاصب نیست.
جبران خسارات:
ماده 311 قانون مدنی درباره جبذان خسارات مالک بحث می نماید. غاصب موظف است دقیقا عین مال را به مالک برگرداند. در صورتی که مال تلف شده باشد غاصب مکلف است مثل یا قیمت آن را بدهد. اگر دلیل پس ندادن خود مال تلف نباشد باید بدل مال را به مالک دهد. پس وظیفه و تکلیف اصلی غاصب تسلیم عین مال است. غاصب در خصوص عین مال مسئولیت عینی دارد و ید او از لحظه غصب ضمانی می شود. طبق نظریه تضمین حق حتی قوه قاهره و عوامل خارج از اراده از مسئولیت غاصب نمی کاهد.
معیار تعیین بهای عین :
گفتیم که اگر مال تلف شود غاصب موظف است مثل یا قیمت آن مال را به مالک بدهد. حال اگر به تشخیص دادگاه، غاصب باید قیمت مال را دهد بهای آن چطور تعیین می شود؟ قبل از توضیح در این خصوص توضیح مختصری در خصوصو مال مثلی و قیمی بیان می کنیم.
مال مثلی: مالی است که اشباح و نظایر ان در عالم وجود دارد. به عبارت دیگر مالی که باز هم مثل او زیاد است این نشد یکی دیگر. مثلا یک کیسه یک کیلویی برنج ایرانی. از این نوع کیسه ها هزارا عدد جود دارد.
مال قیمی:مالی است که اشباه و نظایری ندارد. تک است. در مال قیمی قیمت مال ها با هم متفاوت است. مثل ماشین پراید. درست که اشباه و نظایر پراید زیاد است اما چون قیمت پراید ها با هم متفاوت است قیمی است. یعنی پراید الف با پراید ب هرکدام قیمت خود را داشته باشد.
تعیین قیمت مال تلف شده:
اگر حکم به پرداخت قیمت مال داده شود قیمت زمان اجرای حکم ملاک است. اگر مال قیمی در محلی غصب شود و در محل دیگری تلف شود بهای محل غصب مناط اعتبار است. اما استثنا هم دارد. استثنا این است که اگر قیمت محل تلف بیشتر باشد پس دیگر این بها را در نظر می گیرند. اگر مال در محل غصب قیمی باشد ولی در محل تلف مثلی باشد اختیار مثل یا قیمت دادن با غاصب است. اگر مال مغصوب مثلی باشد و مثل آن پیدا نشود غاصب باید قیمت حین الاداء را بدهد. اگر مثل موجود باشد ولی از مالیت افتاده باشد باید اخرین قیمت آن را بدهد. اگر بهای مال تلف شده تا زمان تادیه تغییر یابد بهای زمان صدور حکم ملاک است. اگر در محل غصب مال مثلی باشد و در محل تلف قیمی باشد غاصب باید مثل را رد کند.
مسئولیت غاصب:
ماده 315 قانون مدنی ضمان غاصب را بیان می کند. چون غصب غیرقانونی است پس قانون تمام قد از مالک دفاع می کند. پس غاصب مسئول هر عیب و نقصی است که در زمان تصرف او بر مال وارد شده است. نکته مهم این که قانون گذار چتر حمایت خود را گسترده تر نموده است. نکته این که حتی اگر عیب و نقص را غاصب بر مال وارد نکرده باشد باز هم غاصب مسئول است. این مهم صراحتا در ماده 315 ذکر گردیده است.
غصب از غاصب:
به ماده 316 تا 325 قانون مدنی دقت کنید. این مواد مخصوص زمانی است که فرد ثالثی مال غصب شده را از غاصب غصب کند. یعنی فرض کنید الف مال ب را غصب کند. شخص ج همان مال غصب شده را دوباره از غاصب که الف است غصب کند. در این صورت مسئولیت غاصب دوم هم منند مسئولیت غاصب اول است. فرقی نمی کند که غاصب دوم بداند که فرد اول غاصب بوده است یا مالک. در هر دو صورت او مسئول است.
اگر غاصبین چنر نفر باشند مسئولیت آن ها چگونه است؟
مالک می تواند عین مال را از هرکدام از غاصبان که عین را در دست دارند مطالبه کند. مسئولیت غاصبین نسبت به یکدیگر و در خصوص عین مال تضامنی است. اگر مالک در خصوص عین مال به یکی رجوع کرد او می تواند به غاصبین بعد از خود رجوع کند. اگر مال تلف شده باشد مهم نیست که چه کسی تلف کرده است همه غاصبان مسئول تلف هستند. اگر مال مغصوب ناقص شده باشد غاصبان بعدی تنها ضامن مثل یا قیمت مال ناقص هستند. ماده 318 تعاقب ایادی غاصببین را بیان می کند. مثلا خودرو الف توسط ب غصب شود. بعد همین خودرو توسط ج و سپس توسط ل غصب شود.
قاعده غرور و ضمان اغراکننده غاصب:
غرور به معنی فریب دادن دیگری است. قاعده غرور مربوط به همین مورد فریب است. فرد فریب دهنده اغرا کننده یا غار نام دارد. فرد فریب خورده مغرور نام دارد. اگر مالک به فرد اغرا کننده مراجعه کند او دیگر نمی تواند به مغرور رجوع کند. او فقیط می تواند به نفرات بعد از خود مراجعه کند. فریب خورده در این مثال فردی است که نداند مال غصبی را خریده است. در واقع مشتری جاهل به غصب اموال را مغرور می گویند.
حق رجوع مغرور به غار:
ماده 325 قانون مدنی نکته مهمی را بیان می کند. فریب خورده در صورتی که عالم به فریب باشد فقط می تواند اصل پول را از فریب دهنده بگیرد. در صورتی که مشتری نداند که مال خریداری شده غصبی است پس او مستحق اصل پول و خسارات است..
آیا مالک می تواند از هر غاصب مجددا مال را طلب کند؟
ماده 319 صراحتا در این خصوص صحبت نموده است. هدف حمایت قانون گذار برگشت حالت مالک به قبل از غصب است. پس اگر خسارات مالک جبران شد و مال برگشت، او دیگر نمی تواند از باقی غاصبین مال را مطالبه کند.
اگر مالک یکی از غاصبان را ببخشد تکلیف بقیه چه می شود؟
اگر مالک ذمه ی یکی از غاصبان را ببخشد دیگر نمی تواند به باقی غاصبین رجوع کند. اما اگر حق خود را به غاصب دیگری انتقال دهد آن غاضب قائم مقام مالک می شود. یعنی حق مالک به او منتقل شده است. بنابراین او حق دارد به غاصبین دیگر رجوع کند.
مسئولیت غاصبین نسبت به یکدیگر:
مسئولیت غاصبین در خصوص عین در برابر مالک تضامنی است. اما انصاف نیست که مسئولیت همه غاصبان در روابط خودشان هم یکی باشد. پس مسئولیت غاصبین نسبت به یکدیگر نسبی است. یعنی هرکس به قدر زمان منفعت خود ضامن است. مثلا الف 2 سال مال ب را غصب کرده بعد ج 7 سال ان را غصب کرده است. در صورت مراجعه مالک هردو مسئولند. اگر مالک عین و قیمت منافع 9 سال را از الف گرفت چه می شود؟ الف حق دارد بابت 7 سال اضافی که پرداخت کرده به ج مراجعه کند. پس در ماده 324 این نکته را اعلام نموده است.
مسئولیت متلف مال غصبی:
به دلیل مصلحت هایی که قانون گذار تعیین نموده تمام غاصبین در برابر مالک مسئول هستند. اما مدیون اصلی آن غاصبی است که مال را تلف کرده است. فرقی نمی کند که مال خود به خود دست این غاصب تلف شده یا خود تلف نموده است. اگر باقی غاصبان تلف را جبران کنند می توانند به متلف مراجعه کنند.
غصب اموال حقوقی است یا کیفری؟
غصب همانطور که در فوق گفتیم تسلط بر مال دیگری به زور است. این اقدام را هم می شود حقوقی و هم می شود کیفری پیگیری نمود. تصرف عدوانی و غصب دو مسئله شبیه به هم اما متفاوت هستند. غصب هم مربوط به مال منقول و هم مال غیرمنقول است. اما تصرف عدوانی فقط مربوط به مال غیر منقول است. غصب راه حقوقی مسئله و تصرف عدوانی راه کیفری و یا حقوقی موضوع است. یعنی از هر دو می توان پیگیری نمود. در غصب اموال مجازات جبران خسارت است اما در تصرف عدوانی مجازات حبس و رفع تصرف است.
پیگیری قضایی:
در صورتی که شما مالک مال هستید و دیگری غصب اموال کرده شما باید اقدام قضایی نمایید. اول از همه با پلیس تماس گرفته و در این خصوص گزارش تهیه فرمایید. استشهادیه ای نیز ترتیب دهیدکه همسایگان شهادت دهند که شما در این مکان مالک هستید. با مدارک مالکیتی خود به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کنید. شکایت تصرف عدوانی نمایید. اگر شما مالک عین مال نیستید و مستاجر هستید راه متفاوت است. در این صورت شما باید تصرف عدوانی حقوقی مطرح کنید چون مالکیت عین در این قسمت از بحث مهم نیست. همچنین اگر مالمک مالی هستید که توسط دیگری به ناحق تصرف شده بهتر است دعوای غصب مطرح کنید. این دعوا حقوقی است. در صورت اثبات غاصب مسئول رد مال و خسارات است.
گردآورنده:شکیبا کاظمی اسفه
پی نوشت : متاسفانه همیشه عادت داریم وقتی که به مشکلی برخورد کردیم برای مشاوره حقوقی و حل مشکل میریم پیش وکیل اما شما می تونید با استفاده از یه راه کار ساده همیشه به یه وکیل دسترسی داشته باشید در مورد غصب اموال؛ عدلینو برای شما این راه کار رو آماده کرده شما با دانلود و نصب اپلیکیشن عدلینو می توانید همیشه و در هر زمان هر مکان بتونید با یه وکیل خبره مشورت کنید قرار ملاقات حضوری بزارید و قرارداد وکلات ببندید تا مشکلتون حل بشه.
مطالب مشابه
- دیدگاهتان فقط و فقط در رابطه با همین مطلب باشد.
- لطفا از تایپ فینگلیش بپرهیزید. در غیر اینصورت دیدگاه شما بررسی نخواهد شد.
- هدفتان از ارسال دیدگاه تبلیغ یا بک لینک نباشد. در غیر اینصورت دیدگاه حذف می شود.
- به دیگر توهین و اهانت نکنید.
