وقف امول
هر زمان کلمه وقف اموال را می شنویم به یاد بخشش اموال می افتیم. شاید درمیان عموم مردم وقف به معنی بخشش باشد ولی در قانون معنای تخصصی تری دارد. در قانون مدنی میان بخشش و وقف تفاوت وجود دارد. بخشش معمولا به انسان هایی که مستحق هستند انجام می شود. در وقف اموال این طور نیست. واقفان بنابر مصلحتی اموال خود را وقف می نمایند.گاهی برای آنها اهمیتی نداردکه مستحقین و یا ثروتمندان از آن بهره می برند.
تعریف وقف اموال:
ماده 55 قانون مدنی وقف را صراحتا شرح داده است. وقتی فردی می گوید مالم را وقف نمودم یعنی چه کاری انجام داده است؟ او عین مالش را در اختیار دیگری قرارداده است تا از منافع آن استفاده کند. مال را به دیگری تملیک نکرده است. وقف کننده واقف نامیده می شود. آن فردی که وقف به سود او می باشد موقوف علیه نام دارد.
ویژگی های عقد وقف:
اول اینکه وقف نوعی عقد و قرارداد است. عقد وقف دائمی است و برای همیشه تنظیم می شود. پس واقف نمی تواند تحت هر شرایطی بعد از وقف نمودن معامله را بر هم زند. پس عقد وقف جز عقود لازم است. همچنین این عقد از عقود رایگان است که بهره برداری موقوف له رایگان است. نیازی نیست که برای تحقق عقد موقوف علیه مبلغی پرداخت کند یا کاری انجام دهد. همچنین این عقد جز عقود مسامحه ای می باشد. منظور از مساحه ای این است که طرفین در بستن قرارداد به دنبال کسب سود نیستند. این قرارداد در قانون احکام خاصی دارد و زیرمجموعه عقود معین است.
ویژگی های واقف:
اول از این که در عقد وقف باید واقف با اراده و اختیار خود مال را وقف کند. یعنی واقف باید عاقل و بالغ باشد. دوم این که واقف باید عاقل و بالغ باشد. پس واقف نمی تواند صغیر یا محجور و دیوانه باشد. از سفیه وقف پذیرفته نمی شود. سفیه به معنای کسی است که نتواند مسائل مالی خود را به درستی مدیریت کند و تصمیمات مالی او منجر به فقر خود می گردد. ویژگی دیگر این است که مال باید متعلق به واقف باشد. چه عین مال(خود مال)و چه منفعت مال باید برای واقف باشد.
ویژگی های مال مورد وقف:
به ظاهر ماده 55 دقت کنید. از ظاهر ماده چنین بر می آید که مال مورد وقف مال عینی است. یعنی با چشم دیده می شود. اگر به ظاهر عمل کنیم پس منفعت و حق و حقوق را نمی توان وقف نمود. در این صورت مال وقفی باید شی مادی باشد. در صورتی که این تصور اشتباهی است. مال وقفی می تواند منفعت نیز باشد. چنانچه مستاجر هم می تواند در مدت اجاره مال را وقف کند. نکته مهم این که مال نباید بعد از وقف زایل شود. پس خوراکی یا اموال مصرفی قابل وقف نمودن نیستند. مثلا فرض کنید الف 100عدد پرتغال وقف کند. خوردن پرتغال ها باعث تمام شدن مال می گردد. وقف این اموال صحیح نیست. مال وقفی نباید در توقیف باشد. بدین معنی که نمی شود مالی که در توقیف ثالث است در شرایطی مال او محسوب ونمی شود وقف قرار داد.
اثر وقف:
بعد از منعقد شدن قرارداد وقف دیگر آن مال متعلق به واقف نیست. از دارای واقف جدا شده و دیگر قابلیت نقل و انتقال نخواهد داشت.مال به ملکیت موقوف علیه در نمی آید. در واقع بعد از ایجاد عقد وقف خود وقف شخصیت حقوقی پیدا می کند. بنابراین اگر در نزدیکی شما اموالی برای کسی وقف شده بدانید که او مالک آن موقوفه نیست.
منظور از تسبیل منافع در ماده 55 قانون مدنی:
هدف اصلی واقف در اکثر موارد رساندن خیر به موقوف علیه است. مال وقفی صرف امور خیر و اجتماعی می گردد. منظور از تسبیل منفعت همان صرف شدن مال وقفی برای خیر است.
آیا واقف می تواند در زمان بستن قرارداد وقف، شرط کند که تحت شرایطی عقد فسخ شود؟
همانطور که در فوق گفتیم عقد وقف یک عقد دائمی و لازم است. اگر واقف شرط گذارد در صورتی بروز آن شرط وقف فسخ شود هم عقد و هم شرط باطل است. عقد با این شرایط صحیح نیست. چون باعث می شود هدف اصلی از عقد وقف نادیده گرفته شود.
آیا می شود فقط برای مدت خاصی مال را وقف کنیم؟
ذکر مدت برای این عقد اشتباه است و باعث بطلان این عقد می گردد. این عقد دائمی شکل می گیرد. از لحظه ی ایجاد تا مرگ موقوف علیه یا موقوف علیهم تاثیر گزار است. اگر واقف فقط برای مدتی مالک مال باشد می تواند فقط در آن مدت مال را وقف کند. اگر شما مثلا تا 6 ماه دیگر مالک کالایی هستید می توانید برای همان 6 ماه مال را وقف کنید.
آیا می توان اموال دیگری را وقف نمود؟
خیر همانطور که در فوق اشاره نمودیم واقف باید مالک عین یا منفعت مال باشد. پس اگر مال دیگری وقف شد وقف فضولی می باشد. این عقد غیرنافذ است. مالک مال می تواند آن را قبول یا رد کند. در صورت قبول اثر عقد وقف از روز اول است. ماده57 قانون مدنی این موارد را صراحتا اعلام نموده است.
آیامی شود مالی را وقف نمود اما عین مال را به وقف نداد؟
به ماده59 قانون مدنی دقت کنید. فرقی نمی کند که واقف مالک عین مال باشد یا مالک منفعت. مالک هرچیزی که باشد اگر بخواهد وقف کند باید آن را در اختیار موقوف علیه یا موقوف علیهم قرار دهد. چون صحت عقد وقف در قبض آن است. یعنی باید به دست کسی که برای او وقف شده قرار گیرد.
موقوف علیه یا موقوف علیهم:
ماده56 قانون مدنی به انواع موقوف علیه اشاره می کند. موقوف علیه می تواند محصور باشد. یعنی وقف برای افراد خاصی باشند که قابل شمارش هستند. مثلا وقف آب سرد کن برای دانشجوهای دانشگاه حضرت معصومه(س). ممکن است وقف بر غیرمحصور باشد. مانند وقف بر دانشجویان. در مثال برای وقف نامحصور برای استقاده از مال مورد وقف موقوف علیهم خاصی بیان نشده فقط ذکر شده دانشجویان. یعنی هرکسی در هرکجای ایران که دانشجو باشد می توان از این وقف استفاده کند. موقوف علیه می تواند یک نفر یا چندین نفر باشند. در این مسئله محدودیتی نیست. اگر یک نفر باشد موقوف علیه و اگر بیش از یک نفر باشد موقوف علیهم خوانده می شوند.
انواع وقف:
براساس وقف بر موقوف علیه انواع وقف نیز مشخص می گردد. اگر وقف بر محصور باشد وقف خاص است. اگر وقف بر غیر محصور باشد وقف عام نامیده می شود.
وقف به محجورین صحیح است یا خیر؟
همانطور که بیان شد محجور نمی تواند مال خود را وقف کند. وقف ولی یا قیم از اموال او نیز باطل است. ولی وقف بر محجورین صحیح است. در چنین صورتی طبق ماده 63 قانون مدنی عمل می شود. یعنی ولی یا وصی می توانند موقوفه را از واقف دریافت کنند. این دریافت در اصطلاح حقوقی یعنی موقوفه را باید قبض کنند.
آیا می توان مال خود را برای انجام فساد وقف کرد؟
ماده 66 قانون مدنی صراحتا وقف بر نامشروع را توضیح داده است. هدف وقف باید مشروع و قانونی باشد. فرض کنید الف مال خود را برای مهمانی های مختلط وقف کند. این عمل وقف نیست و باطل است. هدف از وقف نباید منع قانونی داشته باشد.
آیا واقف مال خود را می تواند برای جنین وقف کند؟
ماده 69 قانون مدنی این تکلیف را روشن نموده است. نمی توان برای موقوف علیهی که سببی برای ایجاد آن نیست و معدوم است وقف نمود. اما اگر سبب آن فراهم باشد اشکالی نیست. جنینی که قرار است ماه های آینده به دنیا آید می تون جزو موقوف علیهم قرار داد و منعی نیست.
آیا واقف می تواند اموال خود را به خود وقف کند؟
طبق ماده 72 قانون مدنی واقف نمی تواند برای خودش وقف کند. پس اگر الف مال خود را برای استفاده خود وقف کند باطل است. اما اگر خانه خود را وقف کلاسی برای دانشجویان کامپیوتر نماید. خود دانشجوی کامپیوتر باشد می تواند عضو موقوف علیهم باشد. پس در وقف عام واقف هم می تواند مصداق موقوف علیهم باشد. ماده74 نیز موید این امر است.
متولی در وقف:
یکی از مباحث مهم در وقف وجود متولی است. متولی فردی است که وقف را اداره می کند. واقف می تواند متولی را انتخاب کند یا انتخاب نکند. متولی طبق ماده 76 قانون مدنی می تواند تولیت را نپذیرد. متولی باید عاقل و بالغ و مختار باشد. سفیه محجور و صغیر نمی توانند متولی واقع شوند.
انواع تولیت:
4 نوع تولیت در قانون داریم داریم. تولیت به استقلال، تولیت به اجتماع تولیت به ترتیب و اطلاق. واقف می تواند نوع تولیت را مشخص کند و یا به حال خود رها کند. در صورتی که واقف نوع تولیت را مشخص نکند اطلاق محسوب می شود.
تولیت به استقلال: یعنی متولی خود بنا بر مصلحت مال موقوفه به تنهایی و مستقلا تصمیم بر چگونگی ادره مال گیرد. واقف هم حق دخالت در مدیریت او را ندارد. فقط قانون می تواند تحت شرایطی با متولی برخورد کند. متولی در تولیت به استقلال می تواند چندین نفر باشند که هرکدام حق دارند به تنهایی برای موقوفه تصمیم گیرند.
تولیت به اجتماع: این نوع تولیت مربوط به زمانی است که واقف بیش از یک نفر متولی انتخاب کرده باشد. ممکن است واقف فقط بخواهد که متولی بیش از یک نفر باشد و مشخص نکرده است متولی که باشد. در هر دو صورت در این نوع تولیت وضع با تولیت مستقل متفاوت است. در تولیت به اجتماع هردو متولی باید با هم برای اداره مال موقوفه تصمیم گیری کند.
تولیت به ترتیب: در این نوع تولیت متولی به ترتیب انتخاب می شود. یعنی تصمیم و اداره یک نفر از متولیان به ترتیب از باقی آن ها ارج است.
تولیت مطلق: این نوع تولیت یعنی واقف هیچ محدودیتی در انتخاب متولی و نوع تصمیم گیری او قرار نداده است. او مطلقا آزاد است که هرنوع تصمیمی که به صلاح مال موقفی است بگیرد.
اگر متولی مال موقوفه فوت کند تکلیف چیست؟
اگر متولی یک نفر باشد و فوت کند می توان تعیین متولی دیگری از دادگاه خواست. اگر متولی بیش از یک نفر باشد و یکی از آن ها فوت کند. وضع متفاوت است. در این صورت اگر تولیت به استقلال باشد باقی هر طور بخواهند می توانند مدیریت موقوفه را ادامه دهند. اگر تولیت به اجتماع باشد بعد از فوت یکی از متولیان باید از دادگاه تقاضای تعیین تولیت دیگری نمود.
ناظر در عقد وقف کیست؟وظیفه او چیست؟
واقف می تواند فردی را برای نظارت بر عملکرد متولی قرار دهد. نظارت می تواند اطلاعی باشد. یعنی ناظر فقط تخلفات متولی را به واقف اطلاع دهد. ناظر می تواند استصوابی باشد. یعنی تصمیمات متولی از نظر ناظر بررسی شود. در صورتی که واقف مشخص نکند ناظر ازچه نوعی است ناظر صرفا باید تخلفات را گزارش دهد. حق دخالت بر امورد موقوف را ندارد.
اگر متولی به صلاح موقوفه عمل نکند تکلیف چیست؟
اگر مال خود را وقف کرده اید و متولی با مدیرت ناکارآمد خود به موقوفه ضررمی رساند تکلیف چیست؟ باید بدانید که شما نمی توانید او را عزل کنید. پس سعی کنید در قرارداد وقف و تعیین متولی شرط کنید که در چنن مواردی حق عزل داشته باشید. اگر ثابت شود که متولی ناصحیح اداره می کند می توان به دادگاه مراجعه کرد. در عنوان دادخواست می توان از قاضی خواست که یک نفر امین را در کنار متولی قرار دهد. کار امین محافظت از مال است.
آیا متولی می تواند وظیفه خود را به دیگری بسپارد؟
ماده 83 قانون مدنی تکلیف را روشن نمود است. همه چیز به قرارداد وقف و تولیت بستگی دارد. اگر در قرارداد واقف به متولی اجازه دهد که متولی کار را به دیگری تفویض کند منعی نیست. متولی می تواند بدون اجازه واقف برای کار وکیل گیرد. اگر در قرارداد این امر منع شود متولی دیگر نمی تواندانجام دهد.
آیا متولی مستحق اجرت است؟
به ماده84 قانون مدنی دقت کنید. باید یا از منافع موقوفه مبلغی برای متولی تعیین نمود وپرداخت کرد. اگر موقوفه منافع نداشت از منبع دیگری این مبلغ باید پرداخت شود. مبلغی که متولی باید دریافت کند اجرت المثل و حق التولیه نام دارد.
مخارج مال موقوف:
مال موقوفه اگر نیاز به خرج کردن داشته باشد باید از منافع خود موقوفه خرج گردد. طبق ماده 86 خرج و مخارج وقوفه نسبت به منفعت موقوف علیه یا موقوف علیهم ارجح است.
گردآورنده: شکیبا کاظمی اسفه
آیا تا به حال مال خود را وقف کرده اید یا درگیر وقف به هر شکلی بوده اید ؟! شما می توانید با دانلود و نصب اپلیکیشن عدلینو از مشاوره حقوقی هم بصورت مشاوره حضوری و هم مشاوره آنلاین، با بزرگترین جامعه ی وکلا در کشور بهره مند شوید؛
با حقوق خود و وقف بیشتر آشنا شوید و با یک مشاوره آنلاین حرفه ای در جیب خود با خیال راحت مذاکره و معامله کنید …
عدلینو برترین پلتفرم مشاوره حقوقی کشور
مطالب مشابه
- دیدگاهتان فقط و فقط در رابطه با همین مطلب باشد.
- لطفا از تایپ فینگلیش بپرهیزید. در غیر اینصورت دیدگاه شما بررسی نخواهد شد.
- هدفتان از ارسال دیدگاه تبلیغ یا بک لینک نباشد. در غیر اینصورت دیدگاه حذف می شود.
- به دیگر توهین و اهانت نکنید.
