یکی از مباحث مهم و کاربردی در حقوق قراردادها، مبحث خیارات، به‌ویژه خیار غبن هست.و ماده 396 قانون مدنی به بیان انواع خیارات پرداخته است که مورد 6 آن خیار غبن که یکی از خیارات مهم قانون مدنی هست.
خیار در علم حقوق یک حق است و به معنی اختیار و توانایی برهم زدن عقد لازم می‌باشدکه از سوی صاحب خیار یا ذوالخیار (دارنده حق خیار) اعمال می‌شود. و به عقد لازمی که در شرط خیار شده است عقد خیاری گفته می‌شود.
لازم است پیش از ادامه بحث به تعریف عقد لازم نیز بپردازیم: “مطابق ماده 185 قانون مدنی عقد لازم عقدی است که هیچ‌یک از طرفین معامله حق فسخ آن را نداشته باشند مگر در موارد معینه”، که در اینجا یکی از موارد معینه خیارات می‌باشد و در مقابل عقد لازم، عقد جایز هست که هر یک از طرفین هر موقع بخواهند می‌توانند آن را فسخ کنند.
تعریف و تبیین خیار غبن
حال به تعریف و تبیین قواعد خیار غبن می‌پردازیم:
غبن در لغت به معنای فریفتن و گول زدن است و در اصطلاح حقوقی به هم خوردن ارزش اقتصادی عوضین معامله است.و این خیار مختص عقودی است که سود و زیان در آن‌ها اولویت اصلی هست که به اصلاح به این دسته از عقود، عقود مغابنه ای گفته می‌شود.
ماده 416 قانون مدنی بیان می‌دارد: “هر یک از متعاملین که در معامله غبن فاحش داشته باشد بعد از علم به غبن می‌تواند معامله را فسخ کند.” و پیرامون فاحش بودن غبن نیز ماده 417 قانون مدنی این‌گونه اشعار می‌دارد که “غبن در صورتی فاحش است که عرفاً قابل مسامحه نباشد”، پس به عبارتی ضابطه تشخیص غبن و فاحش بودن آن را قانون مدنی به قضاوت عرف واگذار کرده است. البته باید به این نکته نیز توجه نمود که اگر معلوم شود، فردی که از معامله مغبون گشته است، در هر شرایطی به‌صورت پذیرفتن معامله تمایل داشته ولو اینکه میزان غبن فاحش باشد، بازهم حق فسخ ندارد.
دیگر قواعد خیار غبن
و یکی دیگر از قواعد خیار غبن این است که اگر فرد مغبون در ضمن انجام معامله به قیمت اصلی جنس مورد معامله آگاهی داشته و با آگاهی این معامله را انجام داده است حق استفاده از خیار غبن خود را ندارد. در اینجا اصل بر این است فرد مجهول و ناآشنا به قیمت اصلی است و فردی که ادعای عدم جهل طرف مقابل می‌کند باید این امر را اثبات کند.
و در تعیین مقدار غبن همان‌طور که در ماده 419 قانون مدنی ذکرشده است شرایط معامله باید منظور گردد یعنی به عبارتی شرایط خارجی و اوضاع احوال در مشخص کردن عرفی غبن دخیل هستند برای مثال نقد یا اقساط بودن یک معامله و یا خرید فروش یک کالا در سال‌های کمبود آن کالا بازمان وفور بسیار متفاوت هست.
و باید این نکته را نیز یادآور شد که خیار غبن از خیارات فوری است یعنی بعد از آگاهی پیدا کردن مغبون از غبن رخ‌داده از معامله باید فوراً آن را اعمال نماید.
اما یک سؤال مهم و آن این است اگر فرد الف در طی معامله‌ای فرد ب را مغبون کرده باشد، درصورتی‌که فرد الف تفاوت قیمت را بپردازد و غبن حاصله را از بین ببرد، آیا غبن ساقط می‌شود؟
در ابتدا باید به این نکته توجه داشت که خیار یک “حق” است و حق جز بااراده صاحب آن یا به‌وسیله قانون از بین نمی‌رود. به‌بیان‌دیگر اینکه حق را فقط صاحب آن و قانون می‌تواند از بین ببرد. پس می‌توان نتیجه گرفت که در اینجا نیز خیار از بین نخواهد رفت. به بین کلی‌تر هرگاه مبنای خیار ضرر باشد و این مبنا از بین رود اصولاً خیار ساقت می‌شود جز در خیار غبن.
مطالب مشابه
- دیدگاهتان فقط و فقط در رابطه با همین مطلب باشد.
- لطفا از تایپ فینگلیش بپرهیزید. در غیر اینصورت دیدگاه شما بررسی نخواهد شد.
- هدفتان از ارسال دیدگاه تبلیغ یا بک لینک نباشد. در غیر اینصورت دیدگاه حذف می شود.
- به دیگر توهین و اهانت نکنید.
