تهمت و افترا:
امروزه به دلیل مشکلات اقتصادی و معیشتی فراوان آرامش مردم بسیار کم شده است. افراد با یک دعوای کوچک شروع به توهین و تهمت نسبت به همدیگر می نمایند. گاهی افراد اشتباها جرم توهین و افترا را یکی می دانند. یعنی چون معنی کلمه افترا را نمی دانند تصور می کنند که این جرم همان جرم توهن است. باید این را بدانیم که جرم افترا جدا ازجرم توهین است. نمی توان هر دو را یک جرم دانست. تهمت زدن به دیگری جرم است. علاوه براین در شرع و در پیشگاه الهی نیز ناپسند شمرده شده است.
افترا به چه معناست؟
افترا در لغت به معنی بهتان و تهمت زدن به دیگری است. به عبارتی به معنی نسبت دادن کاری به دیگری که آن کار جرم باشد. به دروغ نسبتی به دیگری دادن افترا نامیده می شود. چیزی را به دیگری نسبت دهند که جرم باشد. نام دیگر این جرم تهمت زدن است. در عالم حقوق جرمی را به کسی نسبت دادن سبب شکل گیری جرم افترا است. البته در صورتی افترا محسوب می گردد که افترازننده گفته خود را نتواند اثبات کند. مثال بارز از افترا چیست؟ زوجینی را فرض کنید که زوج به زوجه شک به خیانت دارد. او برای اثبات خیانت زوجه از همسرش شکایت می کند. اما زوج نمی تواند این جرم را اثبات کند. دراین صورت زوجه می تواند در دادگاه به جرم افترا از زوج شکایت نماید. در قانون به فرد افترازننده مفتری گفته می شود.
عناصر جرم افترا:
هر جرمی حداقل 3 عنصر دارد. عنصر قانونی مادی و معنوی جرم. جرم افترا نیز دارای 3 عنصر می باشد.عنصر قانونی جرم افترا مواد 697 و 698 قانون مجازات است. مفصلا در پاراگراف های بعدی از این عنصر بحث می گردد. عنصر معنوی به معنای سونیت خاص است. به عبارتی اگر جرمی ارتکاب یافته باشد درصورتی مرتکب مجازات می شودکه سونیت داشته باشد. یعنی مجرم علم به مجرمانه بودن عمل داشته باشد.پس سونیت خاص به معنای علم به جرم بودن و علم به مرتکب جرم شدن است. همچنین علم به ضرر رساندن به دیگری سونیت است. درحقوق جزا باید سونیت در برخی جرایم اثبات شود تا مجازات مرتکب انجام گیرد. عنصر بعدی عنصر مادی است. عنصر مادی به معنی فعل وانجام آن جرم است. در جرم افترا عنصر مادی بیان جملاتی در وصف کسی به دروغ می باشد یا انجام کاری که دیگری را در نظر قانون گناهکار جلوه دهد.
شرایط جرم بودن افترا و تهمت:
عملی که افترازننده به دیگری نسبت می دهد باید جرم باشد. درواقع از نظر قانون باید عمل مجرمانه ای را به کسی نسبت دهد تا مفتری محسوب گردد. زمان نسبت دادن افترا به دیگری مهم است. اگر در زمان زدن افترا، عملی که به دروغ به دیگری نسبت داده جرم باشد افترا محسوب می شود. اگر در زمان ارتکاب جرم آن عمل جرم نباشد و بعدا جرم محسوب شود به مجازات افترا محکوم نمی شود. درواقع مهم زمان اتکاب جرم افترا است. اعمالی که در قانون جرم نیست اگر به کسی نسبت داده شود جرم افترا نیست. شاید آن عمل در عرف ناپسند باشد اما قانون برای آن مجازات درنظر نگرفته و جرم انگاری نشده است. مثل دروغگو بودن یا خسیس بودن. به این دومثال دقت کنید. اگر شما به کسی نسبت خساست دهید عرفا ناپسند است اما جرم افترا مرتکب نشدید. دلیل، جرم نبودن عمل خساست در قانون است.
ویژگی مفتری :
در 90 درصد جرایم کیفری، عقل و بلوغ و اختیار برای مجازات متهم شرط است. اول این که مفتری باید عاقل و بالغ باشد. پس دیوانه هر چه بگوید مجازات مفتری در رابطه با او اجرا نمی شود. همچنین صغیر هم به همین شکل است. همچنین مجرم باید با اراده خود مرتکب جرم شود تا قابل مجازات باشد. شخص حقوقی یعنی شرکت ها نیز به این جرم محکوم نمی شوند. این جرم صرفا توسط اشخاص حقیقی ارتکاب می یابد. چرا که مجازات های مفتری فقط در خصوص اشخاص حقیقی قابل اعمال است. و شرکت ها و موسسات و بانک ها و موارد این چنینی را شامل نمی شود.
ویژگی مخاطب افترا:
فرقی نمی کند که مخاطب افترا دیوانه یا صغیر باشد. حتی به شرکت هم می شود تهمت زد. پس بزهدیده یا همان فردی که به دروغ جرم به او نسبت داده شده نیازمند خصوصیت خاصی نیست.
وسایل ارتکاب جرم:
بعضی از جرایم در قانون جزا نیازمند وسیله مخصوصی هستند. مثل اسید پاشی که فرد باید حتما با استفاده از اسید این جرم را مرتکب گردد. جرم افترا که در ماده 697 قانون مجازات اسلامی است نیاز به وسیله خاصی برای ارتکاب جرم ندارد. ممکن است فرد از طریق رسانه های جمعی مثل رادیو تلویزیون روزنامه و… این جرم را مرتکب شود. اگر جرم از این طریق انجام گردد شامل ماده968 می شود. همچنین ممکن است مجرم در جمعی که افرادی حضور دارند این تهمت را بیان کند. بنابراین وسیله در افترا شرط نیست. فرض کنید فردی در مسجد میکروفون را برداشته و صراحتا به فردی تهمت می زند. این کار افترا است و نطق در مجامع محسوب میشود که جرم افترا است.
جنبه خصوصی جرم افترا:
جرم افترا اصولا جنبه خصوصی دارد. بدین معنی که باید شاکی خصوصی وجود داشته باشد. به عبارتی از آن دسته جرایم است که باید فردی شکایت کند تا به جریان بیافتد. اما جرایم با جنبه های عمومی جرایمی هستند که نیاز به شکایت شاکی خصوصی ندارند.
انواع افترا:
افترا دو نوع است افترا قولی و فعلی.
قولی: اگر جرمی را با لفظ و زبان به دیگری نسبت دهیم. مثلا از رسانه های جمعی مثل رادیو و تلویزیون برای این جرم استفاده شود این افترا قولی است.
فعلی: همیشه بیان کردن جرمی در حق دیگری به دروغ افترا نیست. اگر فردی با قراردادن وسیله مجرمانه در دست لباس و حیب یا محل سکونت و… دیگری را متهم کند. فیلم شنای پروانه را دیده اید؟در این فیلم بازیگر جواد عزتی مقداری مواد مخدر را در منزل دوستش جا گذاری می کند. سپس او را تحویل پلیس می دهد. او در این جا مفتری محسوب می شود و افترا فعلی است.
مجازات تهمت و افترا:
در قانون مجازات اسلامی برای مفتری مجازات درنظرگرفته شده است. به ماده 697 دقت کنید. در این ماده مجازات مفتری را حبس و شلاق بیان کرده است. در ماده 698 به ارتکاب این جرم از طریق رسانه های جمعی و رادیو تلوویزیون و …اشاره کرده است. درواقع اگرجرم از طریق رسانه ها ی جمعی صورت پذرد نشر اکاذیب است. اگر فردی از طریق رسانه های جمعی به دیگری جرمی نسبت دهد عنوان جرم افترا و نشر اکاذیب است. برای آن در قانون مجازات در نظرگرفته شده است. مجازات حبس و شلاق برای منتشرکننده اکاذیب تعیین شده است.
اگر دو نفر نسبت به هم افترا و تهمت بزنند تکلیف مجازات چگونه است؟
دو همسایه را فرض کنید که به همدیگر تهمت می زنند. مثلا همسایه پایینی به همسایه بالایی نسبت دزدی می زند. در همین زمان همسایه پایینی به همسایه بالایی نسبت کلاهبرداری می زند. طرز برخور قانون با این دو نفر که هر دو مفتری هستند چیست؟ هردو به مجازات افترا محکوم می گردند و ناچار می شوند نسبت به هم رضایت دهند. فرقی نمی کند که چه کسی شروع به زدن افترا کرده بشد. البته اگر کسی شروع کننده باشد و دیگری این امر را اثبات کند شاید کمی تخفیف در مجازات به او داده شود. ممکن است یکی ازآن ها با گفتارش موجب خشم شدید دیگری شود. پس فرد عهصبی اقدام به تهمت زدن به طرف نماید. در این صورت نیز با اثبات تحریک می شود کمی برای مفتری تخفیف گرفت.
خسارات:
حیثیت و آبرو برای انسان بسیار باارزش است. افرادی که فراموش می کنند خدا و قیامتی وجود دارد به دیگری به راحتی تهمت می زنند. زدن تهمت می تواند باعث خسارات مادی و معنوی شود. یک موسسسه بزرگ کنکوری بسیار معروف را فرض کنید. فردی در صفحه مجازی اینستاگرام شروع به قراردادن پست هایی برای لطمه به آبرو و اعتبار موسسه می نماید. قطعا به موسسه خسارات وارد می شود. فرقی نمی کند که مفتری به مدیر موسسه تهمت کلاهبرداری بزند یا موسسه را کلاهبردار بخواند. به هرحال جرم افترا شکل می گیرد. درواقع تهمت های فرد مفتری که بیان کرده مثلا موسسه کلاهبردار است موجب پایین آمدن فروش موسسه است. (حتی اگر موسسه در واقعیت کلاهبردار باشد کسی اجازه بردن آبروی آن را ندارد مگر با اجازه قانون). قطعا این ضرر و خسارت باید جبران شود. در چنین شرایطی با نظر کارشناس رسمی دادگستری میزان خسارت مشخص می گردد. باید مفتری جبران نموده و خسارات را پرداخت کند.
اگر به یک خانواده یا یک جمع تهمت بزنیم چه کسی می تواند اعلام جرم کند ؟
برای این که جرم محقق گردد نیازی نیست که حتما نام فرد برده شود. همین که تلویحا نام فرد برده شود و نسبت دروغ به او زده شود می توان مرتکب را مجرم دانست. البته باید با حرف یا رفتاری اثبات شود که منظور چه کسی است. اگر به یک خانواده یا جمعی هر تهمتی بزنند هر یک از افراد می توانند از مفتری شکایت کنند.
اعاه حیثیت:
اعاده به معنی برگرداندن است. حیثیت هم به معنی اعتبار و آبرو است. اعاده حیثیت یعنی اعتباری که با تهمت و افترا از دست رفت را مفتری به او برگرداند. در صورتی فرد، مفتری خوانده می شود که نتواند افترا را ثابت کند. اگر بتواند ثابت کند که واقعا مخاطب افترا آن جرم را انجام داده است افترا نزده است. اگر نتواند ثابت کند پس افترا محقق می شود. در این صوت مخاطب افترا می تواند اعاد حیثیت کند. یعنی شکایت افترا را در محاکم مطرح نماید و حکم بگیرد.
اعلام جرم نمودن نسبت به دیگری و عدم اثبات:
به این مثال توجه نمایید. فرض کنید الف شکواییه ای علیه ب تنظیم کرده است و به دادگاه رفته است. به هردلیلی الف نتوانسته است جرم ب را اثبات کند. در این زمان ب اقدام به طرح دعوادر دادگاه با عنوان افترا می نماید. معمولا دادگاه ها رای مثبت به چنین پرونده هایی نمی دهند. درواقع چون شخص بخاطر تظلم خواهی به دادگاه مراجعه نموده است. اگر هرکسی که نتوانسته جرمی را در دادگاه اثبات کند مفتری محسوب شد وجود دادگاه ها بی معنی می شد. همه می ترسیدند که نکند نتوانیم اثبات کنیم و طرف از ما شکایت افترا کند. به همین دلیل شاید صرفا بتوان خسارت ناشی از شکایت نمودن را از طرف مطالبه نمود.
مدارک مورد نیاز برای اثبات تهمت و افترا:
تمام مدارک اثبات کننده را نگهداری کنید. باید ثابت شود که دیگری به شما افترا زده است. این مدارک می تواند فیلم ضبط شده از لحظه وقوع جرم، عکس، پیام یا استشهادیه باشد. حتی ممکن است اقرارنامه رسمی از متهم داشته باشید که بخه جرم اعتراف نموده باشد. با در دست داشتن مدارک به دفاتر خدمات قضایی مراجعه نمایید. شکواییه ای تحت عنوان افترا تنظیم کنید.
مراحل قانونی شکایت از مفتری:
پرونده ابتدا برای صلح و سازش به شورای حل اختلاف می رود. اگر بین طرفین سازشی در ارتباط با تهمت و افترا صورت نگرفت پرونده به دادسرای محل سکونت نزدیک خوانده ارسال می شود. بعد از تحقیق و بررسی دادسرا، متهم دعوت شده و از او تحقیق می شود. اگر نظر بازپرس یا دادیار بر مجرمیت او بود قرار مجرمیت صادر می کند. اگر قرار مجرمیت صادر شود فرد به بازداشتگاه فرستاده می شود. سند از متهم پذیرفته می شود. اگر این عمل از نظر قانون گذار جرم نباشد قرار منع تنعقیب صادر می کند. گاهی عمل جرم است اما دلایل انتساب به متهم کافی نیست باز هم قرار منع تعقیب صادر می شود. شاکی 10 روز فرصت دارد تا اعتراض نماید. اعتراض خود را از طریق دفاتر خدمات قضایی می تواند ارسال کند. در دادگاه جلسه ای برگزار گردیده و طرفین دعوت می شوند.
روش دفاع اگر به ناحق متهم به افترا هستید:
اگر متهم هستید و صدای ضبط شده متعلق به شما نیست و مورد تهمت و افترا قرار گرفته اید، از قاضی بخواهید که مدرک به کارشناسی ارجاع گردد. اگر فردی که در فیلم در حال انجام جرم اسنت شما نیستید باز هم نظر کارشناسی باید اخذ گردد. بازجویی های کلانتری می تواند کمک کننده باشد. اگر مدرک شاکی پیام باشد از طریق پلیس فتا می توان راستی آزمایی انجام داد. گاهی در مواردی که موضوع پرونده پر اهمیت است پرونده به پلیس امنیت ارجاع می گردد. همچنین جرح شهود با دلایل قانونی می تواند دفاع مناسبی باشد.
گردآورنده: شکیبا کاظمی اسفه
اگر مورد تهمت و افترا قرار گرفته اید، یا در اثبات تهمت و افترا دچار مشکل هستید، شما می توانید با دانلود و نصب اپلیکیشن عدلینو از مشاوره حقوقی هم بصورت مشاوره حضوری و هم مشاوره آنلاین، با بزرگترین جامعه ی وکلا در کشور بهره مند شوید؛
با مشاوره به راحتی میتوانید از حقوق قانونی خود آگاه و بهره مند شوید …
عدلینو برترین پلتفرم مشاوره حقوقی کشور
مطالب مشابه
- دیدگاهتان فقط و فقط در رابطه با همین مطلب باشد.
- لطفا از تایپ فینگلیش بپرهیزید. در غیر اینصورت دیدگاه شما بررسی نخواهد شد.
- هدفتان از ارسال دیدگاه تبلیغ یا بک لینک نباشد. در غیر اینصورت دیدگاه حذف می شود.
- به دیگر توهین و اهانت نکنید.
